Europees Commissaris Helena Dalli stond recent in het oog van de storm. Eind november kwam uit in een gelekt intern document dat zij richtlijnen had voorzien voor ‘inclusief taalgebruik’ rond de feestdagen. Zo werd het aangeraden om niet te verwijzen naar de christelijke aard en woorden als ‘Kerst’ niet langer te gebruiken. En in plaats van woorden als Maria en John, moest men eerder inclusieve namen als Malika en Julio gebruiken. Maar volgens Knack zou dit onwaar zijn na een bizarre ‘factcheck’. “Linkse activisten vermomd als factcheckers krijgen zo een monopolie op de waarheid, waarmee ze de publieke opinie manipuleren en zelf ronduit fake news verspreiden”, zegt Europees Parlementslid Tom Vandendriessche.

Want pas na protest door nationalistische en conservatieve Europese parlementsleden werden de richtlijnen op 30 november tijdelijk ingetrokken voor herwerking. In de praktijk blijken verschillende instellingen toch al ‘seizoensgroetjes’ te gebruiken, om zo geen verwijzing te maken naar de term Kerst. Het weekblad Knack wordt door Facebook betaald om factchecks uit te voeren. Deze factchecks worden gebruikt om gebruikers en pagina’s op Facebook te sanctioneren die nepnieuws verspreiden.

In een artikel van 17 december besloot Knack om de claim dat de EU een “actieplan had om Kerstmis af te schaffen” te evalueren. Het beriep zich op claims van verscheidene politici, waaronder Theo Francken en Gerolf Annemans. Dat ‘plan’ bestond uit 30 pagina’s aan richtlijnen, waarbij er aanbevelingen volgden voor de communicatie rond Kerstmis. Kerstmis was niet inclusief genoeg, en dus moest het vervangen worden door ‘prettige feestdagen’. Knack erkende dat dat document bestond, genaamd ‘Union of Equality’. Maar aangezien de aanbevelingen voor EU-ambtenaren waren en niet voor EU-burgers, achtte Knack de claim onwaar.

Hoewel er dus wel degelijk een plan was, om niet langer ‘Kerstmis’ te gebruiken in de communicatie, was het niet-bindend karakter van de richtlijnen voldoende voor Knack om politici te betichten van ‘fake news’ te verspreiden. “Een kwalijke evolutie, die moet aangepakt worden”, aldus Tom Vandendriessche. “Linkse activisten proberen op deze manier een monopolie te claimen op de waarheid. Manifest juiste claims proberen zij te herleiden tot ‘fake news’, wegens zogezegd onvoldoende nuance. Het doel blijkt eerder linkse oppositie te voeren.”

Opvallend is dat Knack de claim, die wel degelijk te maken had met de afschaffing van Kerstmisgerelateerd taalgebruik, als onwaar beschouwde. “Knack moet zich onthouden van dat links politiek activisme, en zou beter de ronduit racistische claims van de eigen hoofdredacteur Bert Bultinck – die stelde dat racisme in het DNA van elke Vlaming zit – factchecken.”

“Wat offline legaal is, moet online legaal zijn”

Bovendien deed Knack geen factcheck op de uitspraken van Europees Parlementslid Tom Vandendriessche die feitelijk helemaal correct zijn. Facebook gebruikt deze factcheck nu wel om zijn pagina te sanctioneren. Tom Vandendriessche claimt helemaal niet dat de EU kerstmis tracht af te schaffen, maar wel dat de commissaris Dalli de term ‘kerst’ wou afschaffen wegens niet inclusief genoeg, terwijl ze moslims in het verleden weinig ‘inclusief’ Eid Mubarak, een gezegend offerfeest, wenste. Knack weigerde dit recht te zetten. Uit reacties op Facebook blijkt dat mensen gedesinformeerd worden door de factcheck van Knack, en menen dat commissaris Dalli helemaal niet de term Kerst wou afschaffen en vervangen door zogenaamd inclusiever taalgebruik.

Daarmee probeert Knack minstens de publieke opinie te manipuleren en is het eigenlijk zelf fake news aan het verspreiden. Onaanvaardbaar, volgens Tom Vandendriessche. “Zogezegd onafhankelijke factcheckers trachtten een Ministerie van Waarheid te zijn, terwijl het louter vermomde linkse oppositie is.”

Factchecken en de vrije meningsuiting worden ook de inzet van de Digital Services Act, die januari ter stemming zal worden gebracht op de plenaire zitting. Onder de noemer van ‘legal but harmful’ trachtten sommigen Europese parlementsleden de grenzen van de vrije meningsuiting -ook voor legale meningen- te beperken. Censuur en de rechten van burger worden er belangrijke thema’s. “Wij kiezen resoluut de kant van de burger”, aldus Tom Vandendriessche. “De grenzen van vrije meningsuiting worden bepaald door een rechter, niet door een “onafhankelijke” factchecker of een medewerker van Facebook. Wat offline legaal is, moet online legaal zijn. Wij zullen censuur blijven bestrijden en de vrije meningsuiting verdedigen.”